تعریف ارتباط موثر

ارتباط موثر رابطه‌ای است که در آن طرف مقابل پیام ما را با حداکثر دقت، ممکن است دریافت و درک کند. اکثر متخصصان ارتباطات بخش اصلی و گاهی تمام مسئولیت ارتباط موثر را برعهده‌ی ارسال کننده‌ی پیام می‌گذارند.البته این به معنای انکار نقش دریافت کننده نیست بلکه تاکیدی بر این امر است که فرستنده‌ی پیام مسئولیت دارد از تمام توان خود برای افزایش اثربخش ارتباط استفاده کند.یک ارتباط زمانی موثر است که در آن گوینده وشنونده به درک واحد ویکسانی برسند.در یک ارتباط موثر ده درصد کلام،سی درصد لحن و شصت درصد زبان بدن موثر است.

دکتر شاهین فرهنگ می‌گوید: «ما مثل هم حرف میزنیم ،اما مثل هم تحلیل نمی‌کنیم».

اگر در جمعی قرار بگیریم و از افراد بخواهیم کلمه‌ی موفقیت را تعریف کنند احتمالا به تعاریف متفاوتی میرسیم. چند روز پیش در گروه دوستان جمله‌ای درباره موفقیت نوشتم و فرستادم. بازخوردها متفاوت بود. برخی افراد گمان میکنند وقتی حرف از موفقیت میشود یعنی تمام دلخوشی‌ها و سرگرمی‌ها و لذتهای زندگی را باید کنار گذاشت و فقط به کار چسبید. عده‌ای دیگر فکر میکنند موفقیت یعنی پودار شدن. و بعد با جدیت اعلام میکنند نه من دوست ندارم زندگی‌ام فقط در پول خلاصه شود!

من برای آنها توضیح دادم موفقیت رسیدن به جایگاه یا نقطه‌ی مشخصی نیست.موفقیت یک مسیر است. پول داشتن فقط یکی از هزاران جنبه‌ی موفقیت است.موفقیت برای من یادگیری و آموختن در مسیر رشد است. موفقیت یعنی من بتوانم نزدیکان ،اطرافیان و بقیه‌ی آدمها را بفهمم وبا آنها به درک یکسانی برسیم. موفقیت یعنی کلام من تاثیرگذار باشد و من با رفتار و کلامم دیگران را به مسیر مطلوبی هدایت کرده وبه آنها کمک کنم.

 

موانع ارتباط موثر

گاهی اوقات ما کلمات و جملات درستی را برای ارسال پیام انتخاب نمی‌کنیم.این کلمات و جملات یا معنای نادرستی دارند ویا برای طرف مقابل به شکل دیگری تعریف شده‌اند. خطاهایی که در اثر انتخاب و استفاده‌ی نادرست از کلمات در ارتباط به وجود می‌آیند به عنوان موانع کلامی در ارتباط اثربخش می‌شناسند.

تفاوت‌های فرهنگی هم مانع دیگری است که می‌تواند اثربخشی ارتباط را کاهش دهد. تفاوت فرهنگی نسل‌های مختلف، تفاوت فرهنگ اقوام، تفاوت فرهنگ زنان ومردان ،تفاوت فرهنگ شغل‌های مختلف،تفاوت فرهنگ گروههای اجتماعی مختلف.

صفات و ویژگیهای شخصیتی نیز می‌تواند نقش مهمی در افزایش یا کاهش یک ارتباط موثر داشته باشد. ویژگیهای شخصیتی گوینده بر روی معنای کلماتی که می‌گوید اثر می‌گذارد؛همچنین ویژگیهای شخصیتی مخاطب بر تفسیرهای بسیار متفاوت و متنوعی از پیامها منجر می‌شود.

موانع فیزیکی ،انتخاب زمان نامناسب یا مکان نامناسب و یا حتی آب هوای نامناسب.

انتخاب بستر نامناسب نیز یکی از اشتباهات ما در برقراری ارتباط موثر است.برخی پیامها بهتر است به صورت حضوری بیان شود و برخی پیامها به صورت مکتوب بهترین شیوه اثربخشی آنها است.

یکی از مهمترین موانع سطح ادراک است. انسانها از سطح درک یکسانی برخوردار نیستند.این تفاوتها به تجربیات،آموزشها ،تفاوت در توانایی‌های شناختی مغز ما برمی‌گردد.

انتقاد صحیح یک مهارت ارتباطی

نظر شما راجع به انتقاد چیست؟ تقریبا همه‌ی افراد تحمل انتقاد شنیدن برایشان سخت است اما با انتقاد کردن راحت هستند راستش برای من هم همین است.تا چند وقت پیش وقتی انتقادی می‌شنیدم برایم دشوار بود آن را بپذیرم یا راجع به آن با طرف مقابل وارد گفتگو شوم، معمولا کمی از خود یا کاری که مورد انتقاد قرار گرفته دفاع میکردم و بعد ادامه نمی‌دادم؛ مهم نبود آن شخص ادامه دهد من سکوت می‌کردم و فقط سر تکان می‌دادم. می خواستم هر جور شده حرفش را تمام کند

بعد از آن مدام حرص می خوردم که حالا خودش مگر کامل است یا می‌گشتم در رفتار و کارهایش نکته ای پیدا کنم و پیش خودم تحلیلش کنم که بله این آدم  کلی ایراد دارد.

اما به تازگی یاد گرفته‌ام ،پس از شنیدن انتقاد و کمی دفاع از خود به تحقیق و مطالعاتم درباره ی موضوع مورد انتقاد بیشتر فکر کنم و حتی راجع به آن یکی دو مطلب بنویسم. همین که درباره ی آن می‌نویسم یعنی ذهنم به ابعاد گسترده‌ای از آن مطلب دسترسی می‌یابد و آن را بهتر می‌فهمم و بعد آموخته‌های جدیدم را انتقال می دهم.

دیگر مهم نیست آن فرد انتقادش درست بوده یا اشتباه. همین که من اطلاعاتم را بالاتر برده‌ام و از انتقاد، نکته‌ای مفید آموخته‌ام و آموخته‌ها را انتقال داده‌ام یعنی در آن گفتگو موفق بوده‌ام. دیگر به دنبال ایراد و اشکال در دیگری نمی‌گردم ؛ و اگر بخواهم ایراد کسی را به او تذکر بدهم به جای انتقاد به او پیشنهاد می‌دهم. مثلا اگر اینکار را انجام دهی بنظرم خوب است امتحانش کن.همین که فرد به پیشنهاد من فکر کند کافیست، حتی اگر انجامش ندهد.

احتمالا در مسیر رشد و یادگیری و کار بیشتر با چالش های بیشتری روبرو می شود و پیشنهاد من ممکن است برایش سودمند باشد. در اینجا من روابطم را با فرد مقابل تیره نکرده‌ام و با انتقاد او را از خود دور نکرده‌ام. بلکه با یک پیشنهاد او را به کار بیشتر و تفکر بیشتر ترغیب کرده‌ام و این مسئله باعث دوام رابطه میان من و او می‌شود و اگر فرد به مشکلی  بخورد می داند ،من او را مورد انتقاد قرار نمیدهم .پس گزینه‌ی نزدیک شدن و دوام رابطه با مرا انتخاب می کند.

قدردانی ، تشکر و تحسین یک مهارت ارتباطی

یکی از راههای برقراری ارتباط موثر قدردانی،تشکر و تحسین است. وقتی از کسی قدر دانی می‌کنیم،این پیام را به او می‌رسانیم که من حواسم هست و کاری که تو انجام دادی قابل تقدیر است. درواقع از محبت و مهربانی او قدر دانی میکنیم  و این بازخورد به دوام رابطه کمک می‌کند.

یک پیام تشکر از دوستمان بخاطر اینکه وقت گذاشت و برای خرید همراه ما آمد. یک تشکر از همسرمان بخاطر اینکه شب گذشته که غمگین بودیم نیم ساعت به حرفهای من گوش داد. قدر دانی از خواهر یا برادرمان بخاطر اینکه در مواقعی که نیاز به همدلی و یاری داریم تنهایمان نمیگذارند.

 

قدر دان بودن ما باعث میشود اطرافیان و دوستان با رغبت بیشتری با ما ارتباط برقرار کنند. می‌فهمند با آدم پرتوقعی طرف نیستند و محبت‌هایشان نادیده گرفته نمی‌شود. همین دیدگاه به دوام رابطه می‌افزاید. قدرت کلام ما در جذب افراد و یک ارتباط موثر معجزه می‌کند.

 

چگونه رابطه‌ی موثرتری داشته باشیم

_در هر رابطه‌ای چه روابط عاطفی و دوستانه و چه روابط کاری و اجتماعی، خودتان باشید. مهم نیست طرف مقابل امتیازاتی داشته باشد و به خاطر آنها فخر فروشی کند یا پُز بدهد. لازم نیست شما بخاطر اینکه کم نیاورید ، مثل او رفتار کنید. به هر حال یک یا دوبار که او متوجه شد خودنمایی و پُز دادن برای شما ارزشی ندارد،پس از مدتی این مدل رفتارهایش کمتر می‌شود.(احساس خوب نسبت به خودتان بتدریج روابط بهتروصمیمانه‌تری برایتان به ارمغان می‌آورد)

_صادق باشید.نیازی نیست همه چیز را بگویید. اما حرفهایی که لازمست،گفته شوند،باید صادقانه باشد.

_موفقیت‌های دیگران را هر چند کوچک، صمیمانه تبریک بگویید و این اصل را در نظر داشته باشید،شما در صورتی مزه‌ی موفقیت را می‌چشید که به موفقیت دیگران ارزش بگذارید و تحمل دیدن پیشرفت دیگران را داشته باشید. لحن شما و چگونگی بیان تبریک تاثیر زیادی در دوام یک رابطه دارد.

_در روابطتان خود را نادیده نگیرید. کسی که زیاد از حد ازخودگذشتگی نشان میدهد،انتظارات از او بالا میرود،معمولا طرف مقابل انتظار دارد شما همیشه و در همه‌ی موارد در حق او ایثار کنید،زیرا بارها اینکار را کرده‌اید .در بعضی موارد از گرفتن حق خود کوتاه نیایید.

_اگر چند روزی از او خبر نداشتید،شما تماس بگیرید. حالش را بپرسید،نگویید دو مرتبه پشت سر هم من تماس گرفتم و حالا نوبت اوست.در پرسیدن حال دوستان پیش دستی کنید.اگر نیاز به کمک داشت در حد توان‌تان به او کمک کنید،کوتاهی نکنید.

_هر چیزی را شنیدید یا دیدید سریع بازخورد ندهید و نتیجه گیری نکنید.بیشتر فکر کنید.اگر از دوست و شریک عاطفی‌تان ناراحت شدید،در لحظه تصمیم نگیرید که کارش را تلافی کنید و مثل خودش رفتار کنید. کمی فاصله بگیرید شاید دلیلی داشته باشد. بهتر است دلیلش را بپرسید،شاید اشتباهی از شما سرزده و بی خبرید! زود عکس العمل نشان ندهید و صبور باشید.

_دوست شما باید بداند،چه چیزهایی شما را می‌رنجاند و چه چیزهایی شما را خوشحال می‌کند.البته شما هم باید بدانید و در روابطتان حواس‌تان باشد که باید چه مواردی را رعایت کنید.

_تاثیر زبان بدن در برقراری یک ارتباط موثر را فراموش نکنید. آدمها یک لبخند واقعی را از لبخند مصنوعی تشخیص میدهند. وقتی شخص مقابل شما مشغول حرف زدن است،تمام و کمال همانجا باشید به او نگاه کنید و خوب حرفهایش را بشنوید.(شنونده خوبی باشید)

_برای افراد و روابطتان ارزش قائل شوید. با هم گفتگو کنید و نگذارید حرفها و زخمها در دل تبدیل به کینه شوند. این را در نظر داشته باشید که برخی افراد در زندگی ما تکرار نشدنی هستند.خود را شفاف و دقیق بیان کنید و از گفتن احساستان نترسید.

_وقتی از دوست،همکار و یا شریک عاطفی‌تان رنجیده‌اید و او بارها برای رفع کدورت‌ها تلاش می‌کند تصور نکنید شما خیلی خاص هستید و مثل شما پیدا نمیشود ،به این فکر کنید این آدم چقدر قلب بزرگی دارد و با اینکه بارها پیش قدم شده و بی توجهی دیده باز هم غرورش را زیر پا گذاشته و برای ادامه‌ی رابطه با شما تلاش می‌کند.

مواردی که در بالا ذکر شد شامل روابطی نیست که در آن آسیب‌های جدی روحی و جسمی می‌بینید. مسلما آن روابط باید بدون معطلی به پایان برسد.

چگونه روابط ،ما را به سوی موفقیت و ثروت سوق میدهد؟

اگر در زندگی افراد موفق و ثروتمند دقیق شوید ،می بینید که آنها برای ارتباطات خود زمان و هزینه صرف میکنند ؛ یکبار شنیدم که افراد پولدار حتی زمانی که برای تفریح وورزش یا رفتن به استخر و تمرینات ورزشی هفتگی و یا تعطیلات آخر هفته برنامه ریزی میکنند، زمانشان را با یکدیگر تنظیم میکنند تا حتی در زمان تفریح و سفر با هم باشند.  چیزی که ما را به سوی موفقیت و ثروت سوق میدهد،تغییر ذهنیت و باورهای ماست. وقتی نگاهمان و حس‌مان به شرایط و موقعیتها خوب و مثبت باشد، موقعیتها و افراد شبیه به خود را جذب میکنیم. وقتی به پول و ثروت نگاه منفی داشته باشیم هیچگاه به آن احساس خوبی نخواهیم داشت و از وجود ثروت بهره مند نخواهیم شد.

چندی پیش با مردی گفتگو میکردم که بیش از پنجاه سال از زندگی‌اش میگذشت و زندگی فقیرانه‌ای داشت. من سالهاست که او را می‌شناسم او مغازه خواربار فروشی کوچکی دارد اما همیشه هشتش گرو نُه‌اش است. برایم عجیب بود کسی که بیش از دو دهه کار میکند چرا دربرآورده کردن کمترین و ابتدایی‌ترین نیازهای زندگی زن و فرزندانش ناتوان است. وقتی با او حرف میزدم متوجه شدم، او به پول دید خوبی ندارد.مثلا اسم بالاترین منطقه‌ی شهر را می‌آورد و میگفت کسانی که در آن منطقه زندگی میکنند دزد و کلاهبردارند چون خانه هایشان گران است و سوار ماشینهای گرانقیمت هستند! به او گفتم چطور میشود همه‌ی آدمهای آن منطقه کلاهبردار باشند،من می‌شناسم افرادی را که در آنجا  زندگی میکنند اما سالها با کار و زحمت به اینجا رسیده‌اند. اما او حرف مرا قبول نداشت. از نظر او پول فساد می‌آورد و برای همین بود که زندگی در فقر را انتخاب کرده بود.

 

 

ذهن ما با ما چه میکند؟ چرا نمیتوانیم فکر خود را تغییر دهیم؟

تغییر دشوار است. برای همین هم افراد ترجیح میدهند به باورهای قدیمی خود بچسبند. مردی که از او حرف زدم از دوران جوانی این باور را در خود رشد داده بود، که پول فقط مالِ افراد دزد و کلاهبردار و تبهکار است و آدمهای خوب و سالم زندگیهای معمولی و گاه فقیرانه‌ای دارند. چیزی که باعث میشد این مرد هیچگاه در زندگی‌اش به اندازه کافی پول  نداشته باشد، دیدگاه منفی و بدی بود که به پول داشت و حاضر نبود دیدگاهش را تغییر دهد.پول از او فرار میکرد و او از پول! اینطور افراد در روابطشان هم نمیتوانند با افراد موفق و ثروتمند رفتاری دوستانه و ارتباط موثرداشته باشند، این مرد از افراد پولدار هم فاصله میگرفت.

گام اول داشتن یک ارتباط موثر رفتار خوب و محترمانه‌ای است که با دیگران داریم. احترام و ارزش دادن به دیگران باعث میشود آنها به ما اعتماد کنند و برای ادامه‌ی رابطه با ما ترغیب شوند.

جمیز کلیر،نویسنده‌ی کتاب عادتهای اتمی می گوید:

«افراد رفتار خودتان را به شما منعکس میکنند ،هر قدر بیشتر به دیگران کمک کنید دیگران هم تمایل بیشتری برای کمک به شما دارند.اندکی مهربانی درهر تعاملی می‌تواند به شبکه‌ای از ارتباطات وسیع وگسترده در گذر زمان منجر شود.»